بسم الله الرحمن الرحیمأَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَكْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِیلاً ما تَذَكَّرُونَ (نمل۶۲)
تفسیر آیه 62 سوره نمل از کلام اهل بیت علیهم السلام
در دعاى ندبه آمده است: اَیْنَ الْمُضْطَرُّ الَّذى یُجابُ اِذا دَعا؛ كجاست آن مضطرى كه هرگاه دعا كند به اجابت مى رسد.
درباره آیه مباركه:)))ِنمل62(؛ آیا [جز خدا] كیست كه دعاى مضطرّ [ناچار ]را به اجابت رساند و شما را جانشینان زمین قرار دهد؟ (( روایتى نقل شده كه امام صادق علیه السلام فرمود: این آیه درباره قائم آل محمد علیهم السلام نازل شده است آن مضطرى كه هرگاه در مقام (ابراهیم) دو ركعت نماز بگذارد و خداوند را بخواند و دعا كند، خداوند دعاى او را اجابت فرماید و او را خلیفه در زمین قرار دهد.
هم از محمد بن مسلم روایت نموده كه امام پنجم فرمود: آیه أَمَّنْ یُجِیبُ در باره قائم ما نازل شده. هنگامى كه قیام میكند عمامه بر سر مینهد و جنب مقام ابراهیم نماز میگزارد و بدرگاه الهى تضرع مینماید، و از آن موقع پرچم او در اهتزاز خواهد بود
(در تفاسیر مختلف مضطر را به معنی و مفهوم شخصی درمانده از همه کس و نا امید بیان نموده و تنها امیدش را خداوند می داند -مانند بیماری که قطع امید از دکتر شده- و از درون تنها امیدش خداوند است نه به زبان گوید خدا ولی امید به بنده خدا داشته باشد)
كیست آیا كه نماید مستجاب خواندن بیچاره را در هیچ باب
چون بخواند مر ورا از اضطرار زو كند دفع آنچه باشد ناگوار
مضطر آن باشد كه از خود ناامید گشته باشد در مهمات شدید
همچو بیمارى كه باشد محتضر یا غریقى بر هلاكت منتظر
شسته لوح دل ز نقش ممكنات نیست رویش جز كه بر سلطان ذات
شیخ داود یمانى رفته بود بر عیادت خستهاى را خود ز جود
گفت كن یا شیخ بهر من دعا تا دهد حقم ز بیمارى شفا
گفت تو میكن دعا كه مضطرى نیست حاجت بر دعاى دیگرى
هم بگرداند شما را در زمین از پى پیشینیان مر جانشین
مر خدایى باشد آیا با خدا یاد او لیكن كنید اندك شما
از شما یا اندكى گیرید پند نیستید از شكر منعم بهرهمند
على بن ابراهیم رحمه اللَّه از حضرت صادق علیه السّلام روایت كرده كه نزلت فى القائم من آل محمد علیهم السلام هو و اللَّه المضطر اذا صلى فى المقام ركعتین و دعا الى اللَّه عز و جل فاجابه و یكشف السوء و یجعله خلیفة فى الارض»
یعنى حضرت صادق علیه السّلام فرمود كه آیه كریمه أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ» تا آخر در شأن قایم آل محمد علیهم السلام نازل شده، اوست بخدا قسم مضطرى كه درین آیه مذكور شده چون آن حضرت در مقام ابراهیم دو ركعت نمازگزارد و دعا كند و مناجات نماید بسوى خداى تعالى اجابت دعاى او كند و دفع كند جمیع بدیها را ازو بگرداند او را خلیفه روى زمین. و از حضرت امام محمد باقر علیه السّلام روایت كرده كه و اللَّه لكأنى انظر الى القائم علیه السّلام و قد اسند ظهره الى الحجر ثم ینشد اللَّه حقه الى ان قال علیه السّلام هو و اللَّه المضطر فى كتاب اللَّه فى قوله: أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَكْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ»
یعنى امام علیه السّلام فرمود كه بخدا قسم هر آینه گویا مىبینم قایم علیه السّلام را در حالتى كه پشت مبارك خود را بحجر الاسود داده باشد پس بخواهد از خداى تعالى حق خود را تا آنكه گفت امام علیه السّلام كه قایم آل محمد بخدا قسم مضطریست كه در كتاب خداى تعالى در آیه أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ واقع شده پس اول كسى كه با او بیعت كند جبرئیل علیه السّلام است و بعد از آن سیصد و سیزده كس اللهم اجعلنا بحق ائمة الاخیار من جملته
أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ: آیا كیست كه اجابت كند بیچاره را؟ یعنى نیست در عالم وجود كسى كه فرومانده و بیچاره را كه او را هیچ وسیله و حیله نباشد، إِذا دَعاهُ: وقتى كه بخواند او را به حقیقت، مگر ذات یگانه حق تعالى و رأس مضطرین كسى است كه در گناه متوغل شده باشد كه او را هیچ وسیله نجات نیست مگر غفران خداوند سبحان. بعضى گفتهاند؟ مضطرّ» كسى است كه دل از هستى خود برداشته مانند غریق دریا، گمشده صحرا و یا بیمار ناامید از سلامتى.
شیخ داود یمانى به عیادت بیمارى رفته بود، بیمار گفت: اى شیخ دعا كن براى شفاى من. گفت: تو دعا كن كه مضطرى و اجابت به دعاى مضطر بسته است، زیرا احتیاج او بیشتر باشد و حق تعالى نیز بیچارگان را دوست مىدارد، پس حق تعالى ذاتى است كه اگر نیازمند بیچاره دعا كند اجابت فرماید. وَ یَكْشِفُ السُّوءَ: و برمىدارد بدى را، یعنى دفع مىكند از او آنچه او را بد آید. اما اجابت حق تعالى به شروط مصلحت آنست. وَ یَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ: و كیست كه مىگرداند شما را جانشینان پیشینیان در زمین و زمین را بعد از ایشان به تصرف شما درآورد. أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ: آیا خداى دیگرى هست با خداى به حق كه در این نعم خاصه و عامه او را اعانت كند، یعنى نیست و نشاید دیگر. قَلِیلًا ما تَذَكَّرُونَ: كم مىباشند كسانى كه پند یابند، یا اندك هستند كسانى كه یاد كنند خدا را، یا نعم او را كم متذكر شوند. حفص و كسائى به تاء» و تخفیف ذال قرائت نموده، یعنى اندكى متعظ مىشوید و یاد خدا مىكنید و متذكر نعم او گردید
- - ترجمه جلد سیزدهم از بحارالانوار
- - تفسیر صفی
- - مکیال المکارم فی فواید الدعاء للقایم ( عجل الله فرجه الشریف )
- - تفسیر شریف لاهیجی، ج3، ص: 436
- - تفسیر اثنا عشری، ج10، ص: 69
كه , , ,علیه ,السّلام ,اجابت , ,علیه السّلام ,او را ,أَمَّنْ یُجِیبُ ,علیهم السلام ,أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ ,محمد علیهم السلام ,علیه السّلام فرمود ,علیه السّلام روایت
درباره این سایت