اختلاف شیعه و سنی در باب خمس

موارد اختلاف شیعه و سنی در باب خمس

از نظر اهل تسنن، خمس فقط به غنائم جنگی تعلق می گیردو بس. در غیر غنائم جنگی آنها قائل به خمس نیستند این است که مساله خمس میان اهلتسنن و اهل تشیع از زمین تا آسمان فرق می کند، چون آنها اختصاص می دهند به غنائممیدان جنگ و غنائم میدان جنگ یک امر استثنائی است. گاهی هست و گاهی نیست، مخصوصزمان جنگ است. ولی مطابق آنچه شیعه می گوید خمس یک امر جاری و دائم است، اختصاص بهزمان جنگ ندارد، سراسر زندگی اقتصادی مردم را دربرمی گیرد. این یکوجه تفاوت میانعقیده اهل تسنن و عقیده اهل تشیع در باب خمس.

مسأله دومی که در باب خمس هست این است که خمس را چه اختصاص بدهیم بهغنائم دارالحرب (میدان جنگ) و چه به طور عمومی بگیریم، آن را چند قسمت باید کرد؟همانطور که می دانید خمس را از نظر فقه شیعه باید شش قسمت کرد. سه قسمت آن سهمامام» نامیده می شود سه قسمت دیگر سهم سادات» است. اهل تسنن می گویند خمس را بایدپنج قسمت کرد نه شش قسمت.
مساله سومی که مورد اختلاف است این است که حالا چه خمس اختصاص به غنائمدارالحرب داشته باشد و چه اعم باشد، و چه آن را پنج یا شش قسمت بکنیم، بالاخره آنرا به چه مصرفی باید رساند؟

در آیه 41 سوره انفال آمده: واعلموا انماغنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی و الیتامی و المساکین وابنالسبیل»؛ بدانید آنچه را غنیمت بردید 5/1 آن از آنخدا و پیغمبر خدا و صاحب خویشاوندی و یتیمان و مسکینان و از راه ماندگان است.
این آیه از آیات مهم قرآن است از نظر تفسیر و از نظر یک حکم بسیار مهمکه در آن، میان شیعه و سنی اختلافات بسیار شدیدی است. آیه خمس همین است.
خمس در نزد اهل تسنن یک مسأله بسیار فرعی و کوچک است، یعنی از فروع جهاداست. ما در اسلام جهاد داریم و در برخی از جهادها یعنی آن جهادهایی که علیه یکفرقه باغیه از خود مسلمین نیست بلکه جهاد با کفار است، قهرا همان طوری که قانونهمه دنیاست، غنائم جنگی تعلق پیدا می کند به آنکه جنگ کرده و فاتح است.

از نظر اهل تسنن خمس منحصر است به غنائم جنگی، سرباز و یا لشگری که درجنگ غنیمتی به دست آورده است، چهار قسمتش را به خودش اختصاص می دهد و یک قسمت رابابت خمس می پردازد. معتقدند که در زمان پیغمبر باید به دست پیغمبر برسد، در زمانخلفا به دست خلفا، و بعد به دست ولی امر مسلمین، آن کسی که بالفعل حکومت مسلمین رادر دست دارد. حالا که به دست او آمد به چه مصرفی برساند و چگونه تقسیم کند؟
می گویند از این شش موردی که ذکر شده است: للهخمسه و للرسول و لذی القربی و الیتامی و المساکین و ابن السبیل»؛ خدا تشریفی است یعنی به اصطلاح جدی نیست،برای احترام ذکر شده نه اینکه واقعا غرض این است که یک سهمی هم به نام خدا باشد.بعد می گویند بنابراین خود این 5/1 را باید پنج قسمت کرد، یک قسمت به نام پیغمبر،یک قسمت به نام ذی القربی، یک قسمت به نام یتیمها، یک قسمت برای فقیرها و مسکینهاو یک قسمت برای از راه ماندگان.

حال بعد از وفات پیغمبر اکرم تکلیف چیست و سهم ایشان را به چه کسانیباید داد؟ بعضی می گفتند سهم پیغمبر ساقط می شود و آن را به چهار طبقه دیگر بایدداد. برخی دیگر نیز می گفتند سهم پیغمبر را باید نگهداری کرد تا به دست خلیفه وقتبرسد. یک چنین چیزی.
به هر حال مطابق آنچه اهل تسنن می گویند، خمس یکی از فروع جهاد است واهمیت چندانی ندارد. ولی در مذهب شیعه خمس خودش حکمی است اصیل در عرض جهاد. لذامطابق مذهب شیعه فروع دین ده تاست: نماز، روزه، زکات، خمس، حج، جهاد، امر به معروفو نهی از منکر، تولی و تبری.

اما اهل سنت خمس را جدا ذکر نمی کنند بلکه آن را از فروع جهاد به شمارمی آورند. چطور شده که در این مسأله این مقدار تفاوت پیدا شده است؟ بستگی دارد بهتفسیر همین آیه خمس. ائمه ما به ما اینطور گفته اند که در این آیه ماغنمتم» یعنیآنچه که بهره می برید، آن چیزی که مفت و مجانی به دست شما می رسد. غنائم جنگی یکیاز موارد آن است نه اینکه منحصر به آن باشد. همین قدر که کلمه غنمتم را به معنیاستفدتم» گرفتیم، یعنی از هر فایده ای که نصیب شما می شود باید یک پنجمش رابدهید، دایره خمس عجیب وسعت پیدا می کند.
موضوع دیگر در مورد کلمه لله است. شیعه می گوید در اینجا شش سهم است کهیک سهم آن به نام خداست.
اهل تسنن می گویند مگر خدا هم می خواهد برای خودش سهمی ببرد و مصرفکند؟ شیعیان جواب می دهند معنی اینکه یک سهم به نام خدا باشد این نیست، همچمنانکهمعنی اینکه یک سهم به نام پیغمبر باشد این نیست که پیغمبر برای شخص خودش مصرف کند.این سه سهم که به نام خدا و پیغمبر و امام (ذی القربی از نظر ما شیعه یعنی امام)است در واقع یعنی سهامی که باید صرف مصالح عمومی بشود.

منابع و مآخذ :

http://www.tebyan.net/Religion_Thoughts/Articles/TheInfallibles/HazartAli/2008/12/16/81090.html

http://www.tahoorkotob.com/docs/6a3380696.php

http://www.mahmood20062.blogfa.com/post-76.aspx

http://www.askquran.ir/showthread.php?t=661

http://ahkam1.persianblog.ir/post/232/

هشتم شوال سالروز تخریب قبور ائمه بقیع* نگـاهـی به تـاریخچه قـبـرستان بـقیـع /تصویر بارگاه ملكوتی ائمه بقیع (ع) قبل از تخریب/

تاریخچه حجاب بوسیله «چادر» در ایران

شهیده ناهید فاتحی کرجو